Het filterglas is donker van kleur. Op deze manier blokkeert het glas een hoeveelheid aan licht, waardoor de opname onderbelicht raakt. Om toch een goede belichting met zo min mogelijk ruis te krijgen, moet je dus de sluitertijd verlengen om langer te belichten. 

Er zijn meerdere opties om aan de slag te gaan. Over het algemeen kun je kiezen tussen schroeffilters en een filtersysteem. Schroeffilters zijn rond en hebben dezelfde maat als van je lens, zodat je ze er makkelijk op kunt schroeven.
Zelf werk ik tegenwoordig met een filtersysteem. Je kunt deze op je lens zetten en zo één of meerdere filters in het systeem schuiven.

Als je werkt met filters is een stevig statief een must. Bij langere sluitertijden krijg je anders bewegingsonscherpte, terwijl je de foto natuurlijk wel scherp wilt hebben voor het beste resultaat. Daarnaast kun je ook gebruik maken van een draadontspanner of afstandsbediening. Daarmee kun je de camera laten afdrukken zonder dat je aan de camera komt. Op die manier voorkom je dat je een trilling (=bewegingsonscherpte!) veroorzaakt.

Hoe het werkt

De sterkte van het filterglas bepaalt hoe je moet belichten. Je kunt grijsfilters van 1 tot 10 ‘stops’ sterkte gebruiken. Hoe meer stops, hoe donkerder het glas en dus hoe langer de sluitertijd om te komen tot de juiste belichting. 

Een stop staat voor een verdubbeling, dan wel een halvering van het licht. Nu zou ik hier een uitgebreide verklaring van het technische aspect ‘stops’ kunnen neerzetten, maar eigenlijk is dat helemaal niet interessant. Wat je wél moet weten is dat er handige apps zijn om het verschil in belichting voor je te berekenen. Zelf gebruik ik daarvoor deze app. 

Het enige wat je met de app hoeft te doen, is het invullen van de sluitertijd zónder filter, en het aantal stops van je filterglas. De app geeft vervolgens aan wat de nieuwe sluitertijd mét filter moet zijn en telt ook nog eens af.

Het aantal stops op je filterglas bepaalt in sterke mate wat voor beeld je uiteindelijk krijgt. Met bijvoorbeeld een 10 stops filter kun je al snel opnames van een aantal minuten maken. 

Beweging verdwijnt

Stel je staat bij een vuurtoren aan de kust en maakt een foto die ingesteld is op 3 minuten. Als er toevallig iemand vlot door het beeld loopt, dan zal die niet in je foto verschijnen. Die persoon zal slechts een aantal seconden belicht zijn, te kort om terug te zien op het eindresultaat. De vuurtoren beweegt daarentegen niet en staat continu in beeld, dus die zal je wél zien. 

Een ander voorbeeld: golven maken over het algemeen korte maar krachtige bewegingen. Als je minutenlang belicht, zul je die beweging niet zien: de golven worden afgevlakt tot een soort mist. Rimpelend water kun je op die manier ook vlak trekkend, waardoor je een strakke weerspiegeling krijgt.

Beweging verschijnt

Werk je met bijvoorbeeld een 4 stops filter, dan kun je de belichting compenseren met een kleinere verlenging van de sluitertijd dan bij 10 stops. Zo kun je beelden maken die juist een suggestie van beweging geven. Bij een sluitertijd van 1 seconde kun je bijvoorbeeld de lijnen van een terugtrekkende golf terug zien op je beeld. Dit geeft de foto extra dynamiek.

Belangrijke tips
Het is handig om je compositie te bepalen en scherp te stellen voordat je het filter op de lens zet. Wanneer het filter al op je lens zit, is de kans groot dat jij en de autofocus nauwelijks iets zien. Het filterglas is namelijk donker zoals je vast nog weet.

Als je graag meer dan een paar foto's wilt nemen, zet je in de camera ook de ruisonderdrukking uit. Ruisonderdrukking is natuurlijk goed om een ruisvrij beeld te krijgen, maar dit kun je ook in de nabewerking realiseren. Het nadeel is namelijk dat de functie veel tijd kost, evenveel als je opname zelf. Maak je dus een opname van 1 minuut, dan duurt de ruisonderdrukking vervolgens ook nog eens 1 minuut. Kostbare tijd in het veld!

Tot slot: op je lens zet je ook de beeldstabilisatie uit! Dit is een valkuil waar ik zelf ook menig keer in gevallen ben. Niets frustrerender dan er na 2.10 minuten belichting achter komen (natuurlijk op het mooiste moment van de zonsondergang) dat je foto onscherp is doordat je de beeldstabilisatie aan hebt laten staan.

Dit is namelijk een tik van de beeldstabilisatie wanneer je schiet op een statief: als er géén beweging van je camera is, gaat hij zelf beweging verzinnen. Het nut hiervan is me even ontgaan, maar zet hem dus UIT!

Kwestie van smaak

Het fotograferen met een lange sluitertijd levert vaak surrealistische beelden op, doordat er andere dingen gebeuren dan je met je blote oog kunt zien. Het geeft zodoende soms een vervreemdend effect. Juist daardoor is het een kwestie van smaak of je dit mooi vindt of niet. Voor de één oogt het nep, de ander vindt het een verrijking. 

Zelf behoor ik tot die laatste categorie. Een lange sluitertijd is een creatieve keuze, maar wel een die bewust gemaakt zou moeten worden. De laatste tijd ben ik zelf wat terughoudender geworden met grijsfilters, omdat ik het niet altijd meer even mooi vind uitpakken als de omstandigheden niet juist zijn.

Juiste omstandigheden

Ideaal vind ik het als je door een lange sluitertijd een aanvulling krijgt op je lijnenspel. Wanneer dit is, heeft vooral met de weersomstandigheden te maken. Als er bijvoorbeeld een harde wind staat, dan vliegen de wolken snel voorbij. Als ze dan ook nog eens jouw kant op waaien, dan nemen de lijnen van de wolken je mee de diepte in. Dit oogt prettig, en kan dienen om de nadruk op je onderwerp te leggen.

Ook kun je met lange sluitertijden een bepaalde sfeer neerzetten. Door het weghalen van beweging kun je een kalmer beeld maken. Daarnaast kun je meer dynamiek meegeven door juist beweging in beeld te brengen die je met een korte sluitertijd niet ziet.

Tot slot

De keuze voor een lange sluitertijd, of juist niet, hangt helemaal van jouw visie af. Er is dan ook geen goed of fout, laat je creativiteit op de loop en experimenteer zoveel je wilt, zo kom je er vanzelf achter wat voor jou het beste werkt.

Wil je meer weten over landschapsfotografie, lees dan ook eens mijn andere blogs. Je kunt natuurlijk ook mee met een van mijn workshops, zo leer je in korte tijd alle geheimen van de landschapsfotografie!